Plan trzyletni, którego realizację planowana na lata budżetowe 1939-1942 miał być pierwszą częścią piętnastoletniego planu rozwoju gospodarczego zaproponowanego przez ministra skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego. Planował on zrealizować go w pięciu etapach w latach 1939-1954.
I etap, którego realizacja miała przypaść na lata 1939-1942 zakładał rozbudowę sektora zbrojeniowego. II etap, którego realizacja przypadała na kolejne trzy lata 1943-1945 zakładał rozwój transportu, rozumiany jako rozbudowę sieci dróg, kolei i mostów, a także rozwój przemysłu samochodowego, kolejowego i lotniczego. III etap, zaplanowany na lata 1945-1948 zakładał rozwój i modernizację rolnictwa. Etapy IV i V zaplanowane na lata 1948-1954 miały być przeznaczone natomiast na wyrównywanie różnic w poziomie życia oraz rozwoju gospodarczym, pomiędzy poszczególnymi obszarami II Rzeczpospolitej, a zwłaszcza pomiędzy tzw. „Polską A” i „Polską B”.
Musimy pamiętać, że polityka planowych inwestycji państwowych wiąże się ściśle z całokształtem politycznego i gospodarczego rozwoju państwa, spychając na boczny tor inicjatywę prywatną. Ilość inwestycji państwowych w Polsce po okresie wielkiego kryzysu gospodarczego z lat 1929-1935 systematycznie wzrastała:
W roku budżetowym 1934-1935 - 475 mln złotych
W roku budżetowym 1935-1936 - 560 mln złotych
W roku budżetowym 1936-1937 - 512 mln złotych
W roku budżetowym 1937-1938 – 994 mln złotych
W roku budżetowym 1938-1939 – 1.063 mln złotych
W roku budżetowym 1939-1940 mającym być pierwszym rokiem funkcjonowania trzyletniego planu inwestycyjnego – 1.251 mln złotych[1].
W przeciągu czterech lat budżetowych od 1934 do 1938 roku inwestycje na drogi i mosty wzrosły o 41%, na urządzenia pocztowe i 100%, na urządzenia kolejowe o 117%, na meliorację i regulację rzek o 138%, natomiast na produkcję obronną aż o 345%.
Tak wysoki wzrost inwestycji w przemysł obronny był wynikiem starań środowiska związanego z Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych, którym w miejsce Józefa Piłsudskiego po jego śmierci w maju 1935 roku został Edward Śmigły-Rydz. Starał się on w ten sposób zlikwidować zacofanie polskiej armii, do którego doszło w czasie sprawowania zwierzchnictwa nad nią przez jego poprzednika.
Wzrostowi inwestycji nie towarzyszył jednak znaczny wzrost wpływów budżetowych, który w porównaniu lat budżetowych 1934-1935 i 1939-1940 wynosił 20%. Spowodowane było to niechęcią Eugeniusza Kwiatkowskiego do podnoszenia podatków, w przeciwieństwie do trendu panującego w innych krajach europejskich.
Plan trzyletni miał w polskich warunkach ekonomicznych posiadać wielka wagę dla całego życia gospodarczego. Kładł on duży nacisk na zagadnienia zbrojeniowe i obronne podporządkowując mu cywilna część planu. Rozbudowaniu fabryk zbrojeniowych towarzyszyć miała rozbudowa komunikacji (zwłaszcza kolejnictwa), elektryfikacji i gazyfikacji.
Pełny plan inwestycyjny na rok budżetowy 1939/1940 przewidywany był następująco:
- inwestycje budżetowe – 216 mln złotych
- remont i konserwacja – 42 mln złotych
- obsługa zobowiązań inwestycyjnych w budżecie – 156 mln złotych
- dotacje dla Funduszu Pracy bez dotacji dla Towarzystwa Osiedli Robotniczych – 70 mln złotych
- akcja budowlana – 43 mln złotych
- kredyty towarowe i zagraniczne – 36 mln złotych
- inwestycje przewidziane w ustawie o dotacjach na rzecz Funduszu Obrony Narodowej (stanowiące 1/3 wszystkich inwestycji planu trzyletniego, a o których szczegółowa mowa będzie miała miejsce w dalszej części pracy) – 666 mln złotych
Do tych sum dodać trzeba wydatki inwestycyjne samorządów terytorialnych wynoszące 115 mln złotych, wydatki inwestycyjne województwa śląskiego wynoszące 31 mln złotych, a także inwestycje związane z rozbudową i utrzymaniem magistrali węglowej wynoszące 21 mln złotych oraz inwestycje prywatnych przedsiębiorstw i banków planowane na 55 mln złotych[2].
Minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski pokrycie wydatków przewidzianych na planowe inwestycje pragnął pozyskać w przeciągu trzech lat z:
- nadwyżek kapitałów we wszystkich zakładach ubezpieczeń – 500 mln złotych
- zorganizowanego rynku pieniężnego – 400 mln złotych
- zagranicznych kredytów towarowych i pieniężnych – 150 mln złotych
- wewnętrznych kredytów towarowych – 75 mln złotych
- emisyjnego rynku wewnętrznego poprzez wypuszczenie obligacji, a także kredyty krótkoterminowe – 900 mln złotych[3].
Omówić wypada także dotacje przewidywane w latach 1939-1942 na rzecz FON, które miały wynosić 1.200 mln złotych i być przeznaczone na następujące inwestycje:
- elektryfikacja kraju – 70 mln złotych
- gazyfikacja kraju – 30 mln złotych
- inwestycje morskie – 15 mln złotych
- budowle wodne śródlądowe – 75 mln złotych
- melioracje wodne w rolnictwie – 30 mln złotych
- inwestycje związane z uprawnieniem obrotu artykułami rolniczymi – 15 mln złotych
- budownictwo państwowe – 50 mln złotych
- inwestycje w Polskie Koleje Państwowe – 210 mln złotych
- inwestycje w Polską Pocztę, Telegraf i Telefon – 45 mln złotych
- inwestycje w Państwowy Fundusz Drogowy na budowę oraz utrzymanie dróg i mostów – 200 mln złotych
- inwestycje w Fundusz Obrotowy reformy Rolnej na zabudowę oraz pomoc kredytową i inwestycyjną – 60 mln złotych
Plan przewidywał, iż w razie niewyczerpania przewidzianych funduszy do 31 marca 1942 roku można będzie dokonywać inwestycji do końca następnego roku budżetowego tj. 31 marca 1943 roku[4].
Jak widać inwestycjom w przemysł zbrojeniowy towarzyszyły ogromne inwestycje w cywilną sferę gospodarki - zwłaszcza w komunikacje i rolnictwo, czyli dziedziny o znaczeniu strategicznym.
Seria pięciu trzyletnich planów inwestycyjnych opracowana przez Eugeniusza Kwiatkowskiego miała odmienić strukturę gospodarczą II Rzeczpospolitej, zmienić oblicze jej miast i wsi oraz wysokość dochodu społecznego i majątku narodowego. Kto wie jak dziś wyglądałaby polska gospodarka, gdyby planów ówczesnego ministra skarbu szybko nie pokrzyżował wybuch II wojny światowej, a także towarzyszące jej zakończeniu zmiany geograficzne i polityczne.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz